ترمه در هنر ایران

ترمه یا تیرمه پارچه ای نفیس است که از کرک بافته شده و دارای رنگ های متعدد و نیز گل و بوته و بوته جقه است.

(لغت نامه دهخدا)

تراکم بالای بافت و نیز تعدد و تنوع رنگ های به کار رفته در آن، درجه و سطح مرغوبیت آن را رقم می زند. بر این اساس هرچه تعداد رنگ و تراکم بافت بالاتر باشد، ترمه از مرغوبیت بیشتری برخوردار است.

 با توجه به ماهیت و منشأ این بافت ارزشمند می توان ترمه را ذیل دو عنوان به جهت شیوه تولید طبقه بندی نمود.

1) ترمه اصیل با الیاف و رنگ طبیعی : ترمه اصل و دست بافت ایرانی از ابریشم با کیفیت تولید شده و بر این مبنا به هیچ عنوان در آن از الیاف و مواد اولیه ای چون پلی استر، ویسکوز، نخ یا پنبه استفاده نمی شود. بنابراین در غیر این صورت برای بافت ترمه های درجه دو از پشم مرغوب گوسفند زنده (بخش های خاص و نرم) استفاده می شود. همچنین در رنگ آمیزی آن به هیچ عنوان از مواد و رنگ های شیمیایی استفاده نمی شود.

2) ترمه ماشینی با الیاف و رنگ مصنوعی : با توجه به هزینه بالای تولید ترمه اصیل و صرفه اقتصادی آن، ترمه ماشینی با بهره مندی از الیاف مصنوعی (پلی استر) و ابریشم مصنوعی و … و نیز رنگ های شیمیایی به بازار تولید آن راه پیدا کرده است.

باید به خاطر داشت از آن جا که ترمه هنر دست می باشد، تولید آن خلاقیت و ظرافت و مهارت بسیاری می طلبد، همچنین طی پروسه زمانی طولانی در بافت و تولید آن، ارزش نهایی آفریده هنری فوق را افزون می نماید

بهای ترمه به عوامل متعددی بستگی دارد که در ادامه به آن اشاره می رود.

1) تراکم بافت : تراکم بافت در ترمه از 120 تا 240 متغیر می باشد. با توجه به تراکم بافت تراکم های بالاتر طبعا بهای بالاتری خواهند داشت.

2) تعداد رنگ : تعداد رنگ های به کار رفته در ترمه از 4 الی 8 رنگ متغیر می باشد. طبعا ترمه های دارای رنگ های بیشتر ارزشمندتر و پربهاتر خواهد بود.

3) الیاف : در ترمه های ماشینی از دو الیاف ابریشمی و یا پلی استر استفاده می شود. ترمه های با الیاف ابریشم بهای بالاتری نسبت به پلی استر خواهند داشت.

اصالت و تاریخچه ترمه

کارشناسان صنایع دستی جهان اصالت و زادگاه ترمه را ایران و بعضأ پاکستان (کشمیر) می دانند و از آن جا ترمه بافته شده در هر دو منطقه دارای نقوش و طرح های مشابه هستند مثل بته جقه، به سختی می توان زادگاه اصلی آن را تخمین زد.

ترمه ایرانی ماحصل تلاقی صنعت بافندگی، هنر و فرهنگ در سایه خلاقیت، ذوق و ابتکار بافنده هنرمند و سخت کوش آن است. راز جذابیت و زیبایی ترمه های ایرانی در رنگ بندی های پرشکوه و دارای هارمونی و انرژی های تابناک آن و نیز نقوش بی نظیر بته جقه و سایر طرح های زیبای ملی و سنتی ایرانی در آن است. جایگاه رنگ در ترمه ایرانی و تاثیرات بصری آن در زیباسازی راز آلود و پر طروات آن به اندازه ای است که به راحتی نمی توان از آن چشم پوشید. ترکیب بندی رنگ ها در ترمه ایرانی پر تنوع و گوناگون است یا رنگ ها در هارمونی و مکمل هم انتخاب می شوند یا در تضاد با یکدیگر و ایجاد نوعی رمز آلودگی و ابهام در هر دو شاهد پیدایش فضایی جذاب، رنگین و تحسین برانگیز هستیم. به لحاظ تاریخی دوره شاه عباس صفوی را دوره اوج، رشد و شکوفایی و ترقی این هنر می دانند که هنرمندان دو استان یزد و کرمان سرآمد بافندگان آن بوده و هم اکنون نیز هستند. لازم به ذکر است که بیشتر تولید کنندگان این هنر ارزشمند از هم وطنان زرتشتی بودند که از موی بز کوهی ارتفاعات کشمیر برای بافت ترمه استفاده می نمودند که دارای کرکی نرم و لطیف است. در دوره های متاخر و هم اکنون شهر یزد و هنرمندان پر تلاش و سخت کوش آن از تولید کنندگان اصلی این هنر فاخر می باشند.

در دسته بندی انواع ترمه علاوه بر ماهیت آن به لحاظ ساخت که پیشتر ذکر گردید، به لحاظ کاربردی هم می توان به تقسیم بندی زیر اشاره کرد.

1) ترمه چهار قدی : با کارایی روسری و بقچه در ابعاد 5/1 در 5/1 متر

2) ترمه شال راه راه : با دو طرح راه راه باریک و راه راه پهن

3) ترمه شال اتابکی : که از پشم بسیار لطیف کشمیری تولید می گردد

4) شال محرمات : شالی راه راه است که در آن طرح نقوش بافته شده در هر قطعه تکرار می گردد

5) شال کشمیر : که از پشم بز کشمیر بافته می شود و از مرغوب ترین انواع ترمه است

6) شال امیری : که در ادوار پیشین مخصوص مقامات ارشد درباری بافته می شد و مزین به نقوشی از بته جقه و شاخ گوزن بود.

جهت مشاهده و خرید ترمه های دستباف ایرانی می توانید به صفحه ترمه وبسایت ما مراجعه کنید.