تفاوت صنایع دستی میناکاری و مس و پرداز

صنایع دستی ایران مجموعه ای متنوع، زیبا و متفاوت بر مبنای جغرافیا و آداب و سنن و فرهنگ بومی اقلیم های گوناگون ایران زمین می باشد. فی الواقع روح هنرجوی ایرانی با دست مایه ای از جلوه های فرهنگی و سنتی هر زیست بوم خمیرمایه آثار زیبا، اصیل و شکیل هر اقلیم و قومیت میهن عزیزمان می باشد که با شکیبایی و ممارست و تلاش چشمگیر هنرمند و با بهره گیری از مواد و مصالح بومی هر منطقه، آفریده می شود. تنوع بی نظیر آثار و زیبایی خیره کننده آن ایران را بی شک در ردیف برجسته ترین و غنی ترین کشورهای پیشرو و مبتکر و مبدع در این صنعت به جهانیان شناسانده است.

یکی از گرایشات اصیل، اصلی و جذاب صنایع دستی ایران، میناکاری می باشد که از پرچم داران شاخص

آن نیز محسوب می گردد. اصفهان به عنوان قطب بی بدیل صنایع دستی ایران را می توانیم با هنر میناکاری هنرمندان و اساتید برجسته آن بشناسیم. جلوه های زیبای طبیعت، آسمان آبی، دریای نیلگون، باغ های ایرانی، عرفان و رمز و رازهایش، همه و همه نمودی چشم گیر در آثار ارزشمند و یگانه هنر-صنعت میناکاری دارند. هنرمند میناکار تمامی ظرائف و تراوشات عارفانه، عاشقانه و زیبایی شناسانه خود را در قالب نقوش اسلیمی، گل و مرغ، دوایر تو در تو، بته جقه با زمینه ای سحرانگیز از رنگ آبی (به عنوان نمادی از آسمان پاک) به سطح کار منتقل می نماید و فلز سود و بی روح را با ظرافت، هنرمندی، ممارست و خلاقیت به اثری ماندگار، زیبا و چشم نواز تبدیل می نماید. میناکاری هنری صرفا تزیینی و جلوه گرانه نیست بلکه در عین حال آثار میناکاری عمدتا دارای پتانسیل و ظرفیت کاربردی در زندگی روزانه می باشند. در سطور آتی به انواع لوازم کاربردی آن اشاره خواهد رفت. با عنایت به عنوان مقاله لازم می باشد توضیحاتی نیز در رابطه با زیر شاخه مهم و جذاب دیگر انواع هنر میناکاری با عنوان مس و پرداز نیز تقدیم گردد و پس از شناخت نسبی هر دو گرایش و نحوه ساخت و تولید آن به تفاوت های بارز این دو مجموعه اشاره رود.

هنر مس و پرداز را می توان هم خانواده هنر میناکاری نامید. در حقیقت هر دو دارای ریشه و منشأ مشترکی می باشند لیکن علی رغم خواستگاه مشترک و مشابهت هایی عمدتأ در ساخت، محصول نهایی کار دارای جلوه متفاوت بصری است. در هنر مس و پرداز که به نسبت هنر میناکاری دارای پیشینه و قدمت کمتری است، شاهد تغییر گسترده رنگ آمیزی  و نیز طراحی نقوش  بر سطح کار هستیم، در حقیقت هنر مس و پرداز روایتی امروزی و معاصر از هنر اصیل میناکاری است که البته هنوز ظرفیت و پتانسیل دست نخورده بالایی برای رشد و گسترش و تنوع و تکثر بیشتر دارد که آن در حقیقت به نوع نگاه و تکنیک، امکانات و نیاز جامعه بر می گردد. نسل نوجوی کنونی طبعأ به دنبال تنوع، خلاقیت و نوآوری به ویژه در زمینه های هنری است و صنایع دستی و هنر میناکاری و سایر گرایشات این صنعت از این قاعده مستثنی نمی باشد. در هنر مس و پرداز در قیاس با هنر میناکاری می توان به تفاوت های بارزی اشاره نمود که در بخش آخر مطلب به آن پرداخته خواهد شد.

روش ساخت محصولات میناکاری

تولید یک قطعه محصول میناکاری و یا مس و پرداز مبتنی است بر طی مراحل گوناگون که در ذیل به آن اشاره می رود

1) تولید اولیه زیرساخت فلزی (مسی) بر اساس طرح از پیش آماده شده توسط استاد مسگر به عنوان مثال در این جا بشقاب مسین مبنا قرار می گیرد.

2) لعاب دهی اولیه سطح کار و کوره دهی در دمای 700 درجه سانتیگراد که ممکن است این عمل تا رسیدن به نتیجه مطلوب  (دست یابی به سطحی صاف، یکنواخت و همگن لعاب داده شده) 3 الی 4 بار تکرار شود.

3) طراحی و انتقال طرح مورد نظر نقاش بر روی سطح لعاب داده شده

4) رنگ آمیزی نقوش بر اساس نقش طراحی شده و قلم گیری و رفع ایرادات کار

5) کوره دهی مجدد با دمای میانگین 400 الی 500 درجه سانتیگراد به منظور تثبیت رنگ و نقش بر سطح کار

6) پوشش مجدد نهایی سطح کار به وسیله لعاب (پلی استر) و کوره دهی به منظور حفظ کار از گزند آسیب های احتمالی مانند ضربه و … نیز رسیدن به شفافیت و براقی نهایی کار به منظور حفظ جلوه های درخشان  نقش و رنگ به کار رفته بر سطح محصول.

در توضیحات تکمیلی مراحل فوق باید عنوان داشت که انواع فلزات یا آلیاژهای مختلف در ساخت محصولات مینا مورد استفاده قرار می گیرد که بسته به شرایط و نوع محصول متفاوت است. مثلا در ساخت ظروف عموما از فلز مس که دارای خاصیت چکش خواری بالاست استفاده می نمایند . در ساخت زیورآلات از فلز طلا یا نقره در کار استفاده می شود. قطر ورق فلزی به کار رفته عموما 8/0 میلیمتر است که متناسب با مراحل ساخت مینا از جمله لزوم استحکام در برابر چکش خواری و کششی و خم کاری است که نتیجه کار از نظر ترک خوردگی، پوسته پوسته شدن لعاب و یا تغییر شکل کار در اثر حررات کوره ، مطلوب باشد. در مرحله لعاب کاری باید به نکات مهمی دقت نظر داشت و مهم ترین آن ایجاد سطح و یا لایه ای یکنواخت بدون پستی بلندی و غلظت یکنواخت در تمام سطح کار است، تا محصول نهایی دارای استاندارد و مطلوبیت لازم باشد. رنگ های به کار رفته در محصولات میناکاری و مس و پرداز از سه شاخه اصلی گیاهی (طبیعی)، معدنی و شیمیایی می باشد. مینای اصیل را بیشتر از رنگ های طبیعی می ساختند، لیکن امروزه و بیشتر در جهت سرعت، سهولت و دسترسی از رنگ های شیمیایی بهره می برند، همچنین نقاشی میناکاری بر چند سبک متفاوت دسته بندی شده است که در زیر تحت عناوین 1) اسلیمی 2) ختایی 3) نیمه ختایی 4) ابنیه 5) پرداز 6) گل و مرغ نام برده می شود.

در تهیه و ساخت یک محصول میناکاری به ابزار و ادوات گوناگونی نیازمند است که بدان اشاره می رود.

1) ورقه فلزی (طلا، مس، ورشو، برنج و آهن) 2) هاون 3) ماده آبگینه ای مینا 4) چکش 5) سندان 6) گیره 7) اره کمانی و اره فلزبر 8) قیچی فلزبر 9) قلم مو 10) رنگ ( گیاهی، معدنی و شیمیایی) 11) کوره 12 ) سیلیس، کربنات سدیم، پتاسیم، آهک، قلع، سرب 13) کاغذ کپی

هرچند می توان در یک منظر کلی هنر میناکاری و هنر مس و پرداز را از یک خانواده نامید، لیکن ساخت یک محصول مس و پرداز مراحل متفاوتی از مراحل ساخت یک قطعه میناکاری را طی می نماید. در مس و پرداز پس از آماده شدن سطح فلزی محصول (بشقاب مسین) سطح کار بر خلاف مینا لعاب داده نمی شود، بلکه نقاش مستقیما طرح اولیه نقوش را بر سطح کار کشیده سپس کار، رنگ آمیزی و قلم گیری و پرداخت می شود و در نهایت لایه نهایی پلی استر بر روی کار کشیده و کوره دهی می شود. هرچند مراحل کار مس و پرداز به ظاهر کمتر از مراحل کار میناکاری می باشد اما در این جا به دلیل خلاصه تر شدن مراحل کار و حذف مراحلی از کار منجمله سوهان کاری و پرداخت ایجاب می نماید که هنرمند پردازگر با دقت و ظرافت نقش را بر سطح کار ترسیم و رنگ آمیزی نماید. لیکن وجه تفاوت بارز و عمده محصولات میناکاری و مس و پرداز را می توان در طراحی، نقاشی و رنگ آمیزی آن عنوان نمود. در محصولات میناکاری عمدتا از رنگ آبی در تونالیته های مختلف آن بهره برده می شود، نقوش تمام سطح کار را یکنواخت پر کرده است و المان ها موج وار از مرکز به سمت لبه ها و حاشیه کار منظم و یکنواخت کشیده می شود. میناکاری همانگونه که از معنای تحت الفظی آن برمی آید ملهم از آسمان و گنبد آبی و نیلگون است. تضاد رنگی در آن به چشم نمی خورد و محصول عمدتا به رنگ آبی و سفید دیده می شود. گل و مرغ ها و خطوط اسلیمی و دوار و بته جقه های به کار رفته در محصول میناکاری بسیار با ظرافت و مینیاتوری طراحی و ترسیم می شود. این خصوصیات در محصولات مس و پرداز به چشم نمی آید بلکه جلوه دیگری از زیبایی و خلاقیت و رنگ آمیزی را در این دست از محصولات میتو ان به چشم دید. طراحی در مس و پرداز درشت تر، با خطوط و دوایر کمتر اما برجسته تر و آشکارتر انجام می پذیرد، پس زمینه رنگی محصولات مس و پرداز عمدتا از رنگ تیره سورمه ای و به عبارتی آبی تیره شکل می گیرد و گل و بته های طراحی شده بزرگتر و البته با رنگ های متضاد نارنجی، قرمز و … بر کار می نشیند. این تضاد رنگی و تمرکز بر جلوه المان های ترسیم شده، جذابیت و چشم نوازی ویژه ای به محصولات مس و پرداز بخشیده است. جلوه ای که می تواند سلیقه و نیاز مخاطبان امروزی محصولات فوق را پوشش دهد.

شرکت هفت گردون خیال با گردآوری گلچینی از اصیل ترین آثار میناکاری و نیز جدیدترین آثار مس و پرداز و ارائه آن در پکیج های ترکیبی یا انحصاری در بسته بندی های وزین و جذاب و متفاوت قدردان تلاش صنعتگران هنرمند این عرصه و نیز پاسخ گوی شایسته نیاز متقاضیان محترم صنایع دستی فاخر و اصیل می باشد.

سعی ما در هفت گردون پوشش تمامی گرایشات صنایع دستی در قالب هدایای ارزنده مناسبتی، محصولات وی آی پی، هدایای سازمانی، تبلیغاتی و انفرادی و بسته های اقتصادی با عرضه ای نوین و در خور شأن سازندگان و مخاطبان محترم آن است.