هنر فیروزه کوبی از کدام شهر آغاز شد و توسعه یافت

می توان زادگاه این هنر-صنعت را خراسان (مشهد) نامید، با توجه به این که خراسان معدن و خواستگاه فیروزه مرغوب ایران می باشد. در حدود هفت دهه قبل صنعت گر خلاقی به نام یوسف حکیمیان ملقب به محمدرضا، کار فیروزه کوبی بر روی زیورآلات و زینت آلات را ابداع و آغاز نمود و پس از چندین سال از ولادت آن (20سال) این صنعت-هنر توسط صنعت گر خلاق و علاقمند دیگری به نام حاج داداش از مشهد به اصفهان منتقل شد و در آن جا به رشد و توسعه چشم گیری دست یافت

نشاندن قطعات کوچک سنگ فیروزه به حالت موزاییکی بر روی سطوح گوناگون من جمله: ظروف، زیورآلات، اشیای تزیینی (از جنس مس، برنج، نقره، برنز،ورشو و …)

در یک نگاه کلی برای ساخت یک اثر صنایع دستی فیروزه کوبی سه مرحله را می توان نام برد به شرح

اول : زرگری   دوم : فیروزه کوبی   سوم : پرداخت کاری

که در توضیح بیشتر مراحل فوق نکاتی به تفکیک پیرامون هر مرحله اشاره می رود

در مرحله اول فلز موردنظر (مس، نقره و …) توسط استادکار انتخاب می شود، ظرف زیرساخت توسط استاد خم کار با بهره گیری از ابزار خاص تولید می شود. نکته حائز اهمیت در این مرحله دقت به ضخامت یکسان ظرف یا سطح مورد نظر در تمامی قسمت ها به ویژه قسمت های زاویه دار است، چه در غیر اینصورت در پرداخت نهایی اثر فلز زیرکار دچار آسیب دیدگی و حتی پارگی می گردد. برای ظروف و اشیای کوچیکتر از ورقه های نازک فلز و برای اشیا در ظروف بزرگتر طبعا از ورقه های ضخیم تر استفاده می شود که از 3/0 سانتیمتر تا 1/5 سانتیمتر در نوسان است

برای زیرساخت استادکاران از دو روش بهره می برند

اول : نکرکاری      دوم : رشته کندن

نکرکاری : در این روش قسمت هایی از ظرف که قرار است فیروزه کاری شود حدودا 2 الی 3 میل با زاویه 90 درجه پایین تر می رود

رشته کندن : در این شیوه رشته هایی از جنس ظرف را در ضخامت 2 الی 3 میل آماده می کنند و در قسمت بالا و پایین محلی که قرار است فیروزه کوبی شود توسط لحیم نقره به سطح کار لحیم می نمایند

در هر دو شیوه پس از آماده سازی زیرساخت و خم کاری های مورد نیاز (بسته به طرح مورد نظر) زیرساخت آماده لاک کاری و سپس فیروزه کوبی می شود

لاک کاری : در این مرحله نوبت به نشاندن لاک بر روی ظرف یا سطح موردنظر است. لاک دارای بافتی شبیه پوست درخت است لایه لایه که در ابتدا آن را کوبیده و به صورت پودر در می آورند (معمولا پودری قهوه ای رنگ یا طلایی است) سپس پودر را با کالفین (نوعی ماده شیمیایی) مخلوط می نمایند، در اکثر موارد باید نسبت ترکیب پودر لاک و کالفین (6 به 4) به هم را رعایت نمود. تغییر در نسبت فوق ایجاد اشکال در کار می نماید. (ایجاد حباب های ریز در سطح کار) برای لاک کاری ظرف مورد نظر را کمی حرارت می دهند و سپس پودر مخلوط آماده شده لاک و کافین را بر سطح مورد نظر ریخته و به وسیله مشعل حرارت می دهند تا ذوب شود. این عمل را چند بار تکرار نموده تا ضخامت لایه ایجاد شده به ارتفاع قسمت گود شده (در نکرکاری) یا ضخامت ایجاد شده در (رشته کندن) برسد. باید دقت کافی داشت تا حرارت بیش از حد مجاز باعث سوختگی یا بلااثر شدن (از دست دادن خاصیت چسبندگی) لاک نگردد

فیروزه کاری : در این هنگام نوبت به مرحله فیروزه کاری می رسد که با استفاده از سنگ های فیروزه تمیز (شسته شده) و (سایز بندی شده) متناسب با اندازه ظرف عمل فیروزه کوبی توسط استادکار و به وسیله انبر مخصوص انجام می شود، که در ابتدا می بایست لاک را کمی گرم نماید و سپس فیروزه های انتخابی را در لاک گرم شده فرو کرده تا سطح موردنظر کاملا پر شود. هرچه فاصله سنگ های فیروزه کمتر باشد و لاک کمتری به چشم دیده شود محصول نهایی شکیل تر و ارزشمند تر خواهد بود. در نشاندن فیروزه بر لاک باید دقت داشت که سنگ های فیروزه باید از پهن ترین طرف بر روی لاک قرار گیرند تا پس از ساب کمترین فاصله بین سنگ ها را شاهد باشیم

پس از اتمام نصب فیروزه ها استاد بازدید نهایی را صورت می دهد و تمام قسمت های لاک و فیروزه را بررسی می کند تا اشکالات احتمالی را (من جمله فرو رفتگی های لاک در بعضی قسمت ها) رفع نماید

ساب سنگ : در این مرحله سنگ های فیروزه به وسیله صفحه ساب مخصوص، ساب می خورد تا سطح فیروزه با سطح ظرف در یک راستا قرار گیرد و سطحی صاف، صیقلی و یکنواخت بدست آید، نکته مورد توجه در این مرحله این است که عمل ساب حتما باید همراه با آب صورت گیرد ( جریان داشتن آب بر روی صفحه ساب) تا هم از پاشیده شدن خرده سنگ ها جلوگیری شود و هم از داغ شدن صفحه ساب و فیروزه ها جلوگیری شود. پس از ترمیم و بازدید نهایی اثر به وسیله کاغذ سمباده نرم پولیش می شود تا سطح کار کاملا صیقلی و نرم شود

مرحله نهایی

مرحله نهایی کار زدن یک لایه یکنواخت پلی استر بر روی کار است که به مثابه یک پوشش و لایه محافظ کار را می پوشاند تا از هرگونه آسیب و خط و خش در امان بماند، البته لازم به ذکر است که بعضی از اساتید این صنعت-هنر به پوشش پلی استر اعتقاد ندارند و بر این اعتقادند که پوشش پلی استر از اصالت، جلوه و زیبایی کار می کاهد و کارشان را بر روی پوشش فوق می نمایند مانند استاد صدیق پور

در پایان ذکر نام تنی چند از اساتید این حوزه خالی از لطف نخواهد بود که می توان به نام هایی چون: یوسف حکیمیان، حاج داداش، الیاهو، سلیمان صدیق پور، روبن یروشالمی و محمدحسن جعفری اشاره نمود

جهت خرید محصولات نفیس و چشم نواز فیروزه کوبی می توانید به صفحه رسمی وبسایت ما مراجعه کنید